کاروانسرای دیر گچین جاذبه ای دیدنی در نزدیکی تهران
تاریخ انتشار: ۲۹ اسفند ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۷۳۶۵۴۲۹
ایران همواره در مرکز راههای مهم و اصلی ارتباطی حضور داشته است و جاده ابریشم که میتوان به یقین آن را ارزشمندترین و مهمترین شاهراه اتصال جهان باستان دانست، از این کشور عبور میکرد. از طرفی خشکی آب و هوا، دوری شهرها و روستاها از یکدیگر و اقلیم گرم و خشک این مناطق، ایجاد و احداث کاروانسراها رابرای اسکان موقت کاروانیان به امری اجتنابناپذیر تبدیل کرد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
به گزارش خبرگزاری برنا از قم، دیر گچین واقع در قم، کیلومتر ۷۰ اتوبان قم-گرمسار، روستای علی آباد واقع شده است.
کاروانسرای دیر گچین یکی از جاذبههای گردشگری استان قم است که در مرکز پارک ملی کویر، مسیر قدیم جاده قم به ورامین یا ساوه به ورامین و گرمسار و همچنین در ۸۰ کیلومتری از مرکز استان قم قرار دارد. پیشینه کاروانسرای دیرگچین، به دوران حکومت ساسانیان باز میگردد. این اثر در تاریخ اول مهرماه ۱۳۸۲ با شماره ۱۰۴۰۸ به ثبت ملی رسید.
برای بازدید از در کاروانسرای دیر گچین ابتدا باید از قم بهسمت گرمسار حرکت کنید. در کیلومتر ۷۰ اتوبان قم-گرمسار، وارد جاده آسفالته روستای علی آباد شوید و سپس از جادهای خاکی بهسمت دیر گچین حرکت کنید. همچنین میتوان از شهر ورامین وارد جاده چرمشهر شد و با طی مسافت ۲۰ کیلومتر، به مجموعه دیر گچین رسید.
کاروانسرای دیر گچین از پیشینهای ۱,۷۵۰ ساله برخوردار است و به دوران حکومت اردشیر ساسانی مربوط میشود. باستانشناسان بهواسطه آجرهای در ساختار طاقها ضربی، گنبدها و برجهایهای نگهبانی نیمبیضی، این قدمت را تخمین زدهاند. بنای کاروانسرا در دوران سلجوقی مرمت شد و اصطبلها و چهارایوانیهایی را به آن افزودند. همچنین در این دوره آجرهای پیشین با ملاطی جدید انسجام یافت. در دوره صفویه، بازسازی و مرمت اساسی در کاروانسرای دیرگچین صورت گرفت و برجها، دیوارهای بیرونی و ورودی امروزی به آن الحاق شد. استفاده از آجرهای سفیدرنگ و همچنین شباهت به معماریهای مرسوم در اصفهان همچون آجرچینی زیگزاگی، از ویژگیهای مرمت این دوره است. اغلب مرمتها و فعالیتهای عمرانی دوره قاجار در فضای بیرونی کاروانسرا انجام شده است؛ البته برخی از کارشناسان ساخت حمام و سرویسهای بهداشتی را به این دوره نسبت میدهند؛ بنابراین بهطور کلی، تاریخچه کاروانسرای دیر گچین را میتوان در بازههای زیر خلاصه کرد: دوره ساسانی، دور سلجوقی، دوره صفوی، دوره قاجاری.
با توجه به قرارگیری این مجموعه در مسیر تردد قم و ساوه به ورامین و همچنین مسیر جاده ابریشم، اهمیت و ارزش آن تا حد بسیار زیادی افزایش یافت. رونق و توسعه این کاروانسرا، سبب شد که گذشتگان به ساخت و احداث قلعهها و کاروانسراهای دیگری از جمله قلعه سنگی محمدآباد کاج و قلعه گلی در مجاورت این مجموعه بپردازند. این اثر تاریخی کاربردهای متعددی داشته است که از جمله آن میتوان به مقر نیروهای سلطنتی و نوعی ایستگاه بینراهی اشاره کرد.
در متون تاریخی میتوان نامهای متعددی برای کاروانسرای دیر گچین قم یافت. در کتابهایی همچون تاریخ قم، صورهالارض و کاروانسراهای ایران، نامهایی مانند «اردشیر»، «دیرالجص»، «دیر گچین» و «دیر کاج» به این عمارت تاریخی نسبت داده شده است.
احتمالا از این رو نام اردشیر را بر این کاروانسرا نهادهاند که به دستور اردشیر ساسانی ساخته شده است. همچنین «جص» در زبان عربی بهمعنای گچ است و بهدلیل استفاده از گچ بهعنوان مصالح اصلی آن، به دیرالجص و دیر گچین نیز شهرت یافت. کلمات دیگری همچون رباط و خان، نام دیگر کاروانسرا بوده است.
مساحت کاروانسرای دیر گچین به حدود ۱۲,۰۰۰ هکتار میرسد که در دوران رونق خود، از وسعت و فضایی مطلوب و مناسب برای استقرار کاروانیان برخوردار بود. سازندگان این مجموعه عظیم، بخشهای مختلفی از جمله چندین برج، مسجد، حیاط خلوت، آسیاب سنگی، حمام (شامل گرمخانه و خزینه)، ورودی، هشتی، ایوان، اتاق، حجره، شترخوان، فضای اقامتی و دکانهای خریدوفروش کالا را برای بنا در نظر گرفتهاند. البته در خارج و در مجاورت بنا میتوان آتشکده، کوره آجرپزی، آبانبار و قبرستانی را مشاهده کرد که با در نظر گرفتن مساحت این بخشها، وسعت کاروانسرا به ۱۹,۰۰۰ هکتار خواهد رسید. در اطراف این مجموعه ارزشمند نیز دیواری بهشکل هندسی مربع کشیده شده که هر ضلع آن، از ارتفاعی بالغ بر پنج متر، عرض یک متر و طول ۸۰ متر برخوردار است.
کاروانیان هنگام ورود، وارد هشتی ورودی و پس از عبور از این مکان، وارد حیاط مرکزی میشدند. محور ورودی کاروانسرای دیر گچین، از سمت جنوبغربی به شمالشرقی است و درب آن نیز در جهت جنوبغربی گشوده میشود. این نوع چرخش، یکی از بهترین نوع چرخشها نسبت به دیگر اماکن مشابه محسوب میشود؛ چراکه این محور ورودی نسبت به جادهای که کاروانیان در آن تردد داشتند، از موقعیت مطلوبی برخوردار بوده است.
کاروانسرای دیر گچین، ۳۶ اتاق دارد که در هر سمت میتوان تعداد هشت تا ۱۰ اتاق را مشاهده کرد؛ اتاقهایی با شکل هندسی مربع و یکطبقه که تنها یک درب ورودی برای آنها در نظر گرفته شده است. از جمله تزیینات اتاقها میتوان به طاقچههایی با تورفتگی و قوسهایی تزیینی، اجاقهای زیبا و همچنین سقفی چهار ترک اشاره کرد.
آرایش و نحوه چیدمان اتاقها از ترکیب و اسلوب شترخوانها و موقعیت ورودی آنها نشات گرفته است. ایوانهای جلوی اتاقها نسبت به سطح حیاط از ارتفاع بیشتری برخوردارند؛ اما هیچ پله یا راه ارتباطی به اتاقها مشاهده نمیشود. در انتهای ایوان ورودی در بخش شمالشرقی کاروانسرا، اتاق شاهنشین دیده میشود که محل استراحت مسافران و میهمانان ویژه به شمار میرفت.
در بخش شمال شرقی کاروانسرا میتوان محدوده حیاط را مشاهده کرد که بهصورت هشتضلعی ساخته شده است. در این فضا، مجموعهای از چندین اتاق وجود دارد که اقامتگاه و محل پذیرایی میهمانان بود. در دوره قاجار، بنای مرکزی کاروانسرا در محل پیوند دو شترخوان شرقی و شمالی ساخته شد؛ حیاطی روباز دیگری نیز در این محل تعبیه شده است که از حوضی در مرکز، پلانی هشتضلعی و اتاقهایی متعدد تشکیل میشود.
در قسمت جنوبشرقی و سمت راست ورودی، عمارت مسجد وجود دارد که مساحت آن به حدود ۳۰۰ مترمربع میرسد. باستانشناسان با بررسی محراب این مسجد، قدمت آن را به دوره سلجوقی نسبت داده بودند؛ اما پس از در نظر گرفتن دیوارههای مجاور محراب و بدنه آن، به این نتیجه رسیدند که قدمت مسجد به سدههای ابتدایی اسلام بازمیگردد و در دوره سلجوقیان، محراب و دیگر بخشهای مربوط به آن را اضافه کردهاند.
وجود حمامی عمومی برای رفاه حال مسافران و کاروانیان، یکی از ویژگیهای مطلوب و قابلتوجه این مجموعه است؛ حمامی که در ضلع جنوبغربی بنا قرار گرفته و از بخشهایی همچون سربینه، خزینه، گرمخانه و سرویس بهداشتی تشکیل میشود.
دو چاه آب در کاروانسرا وجود دارد که وظیفه تامین آب سرد حمام را به عهده داشتهاند. در قسمت مربوط به سرویسهای بهداشتی نیز تعداد ۶ چشمه مشاهده میشود که سازندگان، آن را توسط یک دیوار از حمام جدا کردهاند. مخزن فاضلاب نیز در این کاروانسرا تعبیه شده است.
در حاشیه شمالغربی کاروانسرا و مجاورت اسطبلها، فضایی وجود دارد که از آن بهعنوان آسیاب استفاده میکردند. نیروی محرکه این آسیاب، چهارپایان بودند و گردانندگان این آسیاب در کاروانسرا اقامت داشتند. بهدلیل وجود فواصل طولانی با مناطق شهری و روستایی، نیاز به خودکفایی در تولید آرد وجود داشت؛ بههمین دلیل، این فضا در دوره صفوی یا قاجاری بهمجموعه اضافه شد.
ورودی، برجها و نیز دیوارهای کنگرهدار، بناهای امنیتی کاروانسرا را تشکیل میدهند. در اطراف دروازه جنوبی کاروانسرا، اتاقکهایی دیده میشود که احتمالا محل استقرار نگهبان محسوب میشد. چهار دیوار بزرگ با قطر سه متر و دو نیمبرج، مهمترین سیستم امنیتی کاروانسرای دیر گچین بهشمار میرود.
بناهای دامی که در پشت حجرهها و محل اقامت مسافران تعبیه شدهاند، مسقف و دارای نورگیرهای کافی هستند. این بناها که به نگهداری انواع چهارپایان اختصاص داشتند، با ورودی منحصربهفرد خود بهگونهای احداث شده بودند که از فرار چهارپایان جلوگیری کنند.
اطراف کاروانسرای دیر گچین میتوان مجموعهای از عمارات خشتی را مشاهده کرد که متعلق به دوره قاجار است. این عمارات بهصورت مستطیل و از ابعادی برابر با ۲۰۰ × ۳۰۰ متر تشکیل شدهاند. در مرکز هرکدام از این عمارات، حیاطی قرار دارد که در چهار طرف آن میتوان اتاقها، آبشخور و اصطبلهای نگهداری حیوانات را مشاهده کرد.
متاسفانه بهدلیل بیتوجهیها، برای مدت طولانی از کاروانسرای دیر گچین بهعنوان محل استقرار شترها و حیوانات عشایر محلی استفاده میشد؛ اما خوشبختانه پس از ثبت این عمارات تاریخی بهعنوان اثر ملی، مسئولان به مرمت و بازسازی مجدد آن پرداختند. در حال حاضر بهدلیل کمبود اعتبارات و بودجه لازم، این پروژه با سرعت کمی رو به پیشروی است.
انتهای پیام
آیا این خبر مفید بود؟نتیجه بر اساس رای موافق و رای مخالف
منبع: خبرگزاری برنا
کلیدواژه: دیر گچین کاروانسرای دیر گچین کاروان سرا اتاق ها بخش ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.borna.news دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری برنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۳۶۵۴۲۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
اجرای قانون هوای پاک از توان مسئولین استان تهران خارج است
رئیس دفتر بازرسی ویژه رئیس جمهور، گفت: اجرای قانون هوای پاک و برخورد با معضلات آن موضوعی ملی از توان مسئولین استان تهران خارج است که باید همه مسئولین و حاکمیت پایکار باشند تا ساماندهی انجام شود. - اخبار استانها -
به گزارش خبرگزاری تسنیم از استان تهران، حجتالاسلام حسن درویشیان در آیین "سپاس معلم" که با حضور اعضای شورای اداری استان تهران برگزار شد، اظهار داشت: خدمت صادقانه و بیمنت به مردم نعمتی است که باید قدردان آن باشیم و این فرصت را مغتنم بدانیم زیرا که ممکن است هر لحظه این نعمت و توفیق از ما سلب شود.
وی افزود: گفتمان، سیاست و رویکرد دولت مردمی سیزدهم همان گفتمان و رویکرد مقام معظم رهبری است، در خدمت به مردم با ویژگیهایی از جمله مردمداری، فسادستیزی، عدالتمحوری و غیره که رئیسجمهور در احکام برای مسئولین و وزرا و مدیران صادر میکنند.
رئیس دفتر بازرسی ویژه رئیس جمهور در ادامه با بیان اینکه گفتمان مبارزه با فساد و پیشگیری رویکرد جدی دولت مردمی است، گفت: بر پایه این گفتمان مبانی و اصولی از سوی رئیسجمهور تدوین، ابلاغ و تأکید بر اجرای آن شده است.
درویشیان تصریح کرد: ابتدای دولت اصول دوازدهگانه پیشگیری و مقابله با فساد به مسئولین کشور اعلام و ابلاغشده که اگر به این اصول بهدرستی توجه و تبیین شود و نحوه اجرای آن در قوانین، مقررات و ساختارها دیده و دنبال شود، تقریباً هیچ مشکلی در کشور نخواهیم داشت.
وی ادامه داد: شفافیت یکی از این اصول مهمی است که بر اساس آنهمه چیز باید در معرض و دید مردم باشد، مگر در موضوعات خاص نظامی که ممکن است شرایط سوءاستفاده دشمن را فراهم کند.
رئیس دفتر بازرسی ویژه رئیسجمهور با تأکید بر اینکه در دولت در زمینه شفافیت اقدامات مؤثر و گامهای خوبی برداشته که در حال پیگیری است، ابراز داشت: یکی از گامهای مؤثر دولت در موضوع شفافیت تدوین لایحه مدیریت تعارض منافع است که در مجلس در حال پیگیری است و نیز انتشار صورتهای مالی بانکها، شرکتها و غیره در راستای موضوع شفافیت اجرایی خواهد شد.
وی افزود: فرهنگسازی و نظارت همگانی که اگر از سوی دولت و مردم وجود داشته باشد، بسیاری از انحرافات و تخلفات پیشگیری میشود و به مرحله بروز نمیرسد و ایجاد نمیشود.
رئیس دفتر بازرسی ویژه رئیسجمهور تأکید کرد: شایسته گزینی یکی از اصول دوازدهگانه است که بر آن تأکید شده و اگر مدیر یک مجموعه ازنظر تخصص و اعتقاد و ایمان به گفتمان دولت و محتویات مقام معظم رهبری دارای شایستگیهای لازم باشد، بسیاری از مشکلات آن مجموعه مرتفع میشود.
وی تصریح کرد: نظارت کارآمد و مؤثر یکی از اصول حسن مدیریت و حاکمیت مطلوب است که لازمه آن نظارت مدیر بر زیرمجموعه است و باید برخورد قاطع، دقیق و مؤثر با فساد صورت گیرد و هیچ خط قرمزی در برخورد با تخلف مدیر نداشته باشیم و البته همانگونه که اگر مدیری تخلف کند، مورد برخورد قرار میگیرد و اگر مدیری در مقابل فساد ایستادگی کند مورد حمایت قرار میگیرد.
تداوم تنفس "هوای پاک" در تهراندرویشیان بیان کرد: استان تهران استان ویژهای است و از هیچ حیث قابلمقایسه با سایر استانها نیست.
رئیس دفتر بازرسی ویژه رئیس جمهور در پایان خاطرنشان کرد: استان تهران معضلات و مشکلات فراوانی دارد که یکی از این مشکلات قانون هوای پاک است که برخی دستگاههای نظارتی ورود کرده و برخوردهایی صورت گرفته اما این موضوع از توان مسئولین استان تهران خارج است و موضوع ملی است که باید همه مسئولین و حاکمیت پایکار باشند تا ساماندهی انجام شود البته پیگیریهایی انجام شده اما همچنان این معضل وجود دارد و تبعاتی فراوانی نیز در پی دارد.
انتهای پیام/